THỊ TRƯỜNG NĂNG LƯỢNG TÁI TẠO THÁI LAN VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM

Thêm 8 GW điện mặt trời và 5 GW điện gió đến 2040: sẽ đủ để hỗ trợ một trong bảy khu vực tăng trưởng nhanh nhất trên thế giới?

Tiêu thụ năng lượng của Thái Lan sẽ nhảy vọt 75% trong hai thập kỷ tới theo kế hoạch phát triển điện lực Thái Lan năm 2015 - ngay cả tính theo giả định thận trọng như:

(1) số lượng dân cư ổn định ở mức 66 triệu cho đến năm 2040,

(2) tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nền kinh tế thu nhập trung bình này là 3,4% mỗi năm cho đến năm 2040, tức là thấp nhất trong các nước ASEAN, trong đó GDP dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030 lên 2,6 nghìn tỉ đô la Mỹ,
(3) thực hiện thành công Chương trình năng lượng hiệu quả để giảm thiểu sử dụng năng lượng 30% vào năm 2036 (theo tiêu chuẩn năm 2010) và
(5) phát triển lưới điện thông minh.

Nhu cầu điện năng cao và nhà máy điện cũ
Dự báo điện được xây dựng từ xem xét chi phí vốn (CAPEX) tương đối cao, ở mức 1,6 triệu đô la Mỹ/ MWp cho điện mặt trời và 1.7 triệu đô la Mỹ / MWp cho điện gió. Với CAPEXs thấp hơn như hiện tại, việc triển khai điện gió và năng lượng mặt trời sẽ nhanh hơn. Ngoài ra, nhu cầu năng lượng điện đang gia tăng nhanh chóng trong ngành giấy/bột giấy trong nước. Trong lĩnh vực giao thông, một số dự án tàu cao tốc sẽ được thực hiện mà cũng không được xem xét trong tính toán. Cuối cùng, nhu cầu trong nước sẽ tăng đáng kể trong một đất nước mà 23% dân số vẫn sử dụng sinh khối để nấu ăn.

Ngoài nhu cầu năng lượng cao này, đội tàu điện cũ của Thái cần phải được thay thế bằng năng lượng tái tạo. Giữa năm 2014, nhu cầu công suất đỉnh là 27 GW và gần như cùng một lượng (25 GW trong số 37 GW) cần phải được cho ngừng hoạt động.

Năng lượng tái tạo sẽ tăng trưởng ...

Một động lực quan trọng là sự phụ thuộc ngày càng tăng của Thái Lan vào năng lượng nhập khẩu, trong đó dự kiến sẽ tăng từ 42% (2013) lên 78% (2040). Thị phần nhập khẩu khí tự nhiên gần như tăng gấp đôi do suy giảm sản xuất trong nước và nhu cầu cao để phát điện. Để hạn chế nhập khẩu năng lượng, các kế hoạch điện quốc gia (AEDP 2015-2036) dự báo rằng, vào năm 2040, sinh khối có thị phần lớn nhất với 13% (11 GW), tiếp theo là điện mặt trời với 9% (8 GW), điện gió với 6% (5 GW) và thủy điện với 5% (4 GW).

Trong khi các nhà máy điện hạt nhân và nhiệt điện than bị tạm dừng

Kế hoạch thêm 2 GW điện hạt nhân đã được hoãn từ năm 2007 và không có nguồn tài chính sẵn sàng hỗ trợ mong muốn của chính phủ nhằm tăng 7,5 GW điện than. Công nghệ thu hồi và lưu trữ carbon vẫn còn non nớt và tai nạn Fukushima đã khiến chi phí đầu tư cụ thể cho điện hạt nhân đến mức không khả thi.

Giải pháp: tăng thêm năng lượng tái tạo

Đối với tất cả những con số này, dự kiến rằng con số 22 GW công suất mới dựa trên năng lượng tái tạo, theo kế hoạch phải đạt được đến năm 2036 ( PDP2015 ), sẽ được tăng lên (một lần nữa) trong kế hoạch phát triển điện lực quốc gia. Do đó, kế hoạch hành động 10 năm đầy tham vọng của Thái Lan cho năng lượng tái tạo (Kế hoạch phát triển năng lượng thay thế (AEDP) ), nhằm mục đích để đạt được mức tiêu thụ năng lượng 25% từ các nguồn năng lượng tái tạo vào năm 2021 (hiện nay là 8%) sẽ cần phải được điều chỉnh.

Kế hoạch AEDP 2015-2036 coi các nhà máy không chỉ được đặt tại Thái Lan, mà còn ở các nước láng giềng. Các công ty Thái Lan hoặc các nhà đầu tư tư nhân ký hợp đồng mua bán điện (PPA) với các dự án năng lượng tái tạo ở nước ngoài. Khi nguồn tài nguyên năng lượng mặt trời ở Thái Lan còn rất dồi dào (lên đến 1.400 kWh/kWp), chủ yếu là thủy điện và năng lượng gió sẽ được mua lại từ các quốc gia lân cận.

Bảng 1: Kế hoạch phát triển năng lượng tái tạo cho Thái Lan trong giai đoạn 2015-2036. (Nguồn: Năng lượng tái tạo Industries Club, Liên đoàn Công nghiệp Thái Lan FTI, ngày 25 tháng 3 năm 2016 )

Biểu giá đối với năng lượng tái tạo có hấp dẫn?

Năm 2006 Thái Lan là nước đầu tiên trong khối ASEAN áp dụng biểu giá FiT cho năng lượng tái tạo. Các chương trình, được gọi là "bù giá", cộng thêm một giá cao hơn vào giá bán buôn điện. Mặc dù giá bán buôn dễ thay đổi và mức bù giá chỉ được bảo đảm trong thời gian từ 7-10 năm, tùy thuộc vào công nghệ, mức giá đó đã khá hấp dẫn: (khoảng 10 €-ct / kWh vào năm 2014) 4 TBH / kWh. Cơ chế hỗ trợ ổn định này hết hiệu lực vào ngày 31 Tháng 12 năm 2015 và được thay thế bằng một biểu FiT cộng với một mức bù giá, nhằm hỗ trợ cho các dự án có quy mô lên đến 10 MW - và đặc biệt cho các dự án điện mặt trời lên đến 50 MWp.

Theo chương trình FiT cộng với mức bù giá đảm bảo, khoảng 2 GW (31 dự án) đã ký hợp đồng mua bán điện (PPA) với Cơ quan phát điện của Thái Lan (EGAT) tính đến tháng năm 2016. EGAT, và ở một mức độ thấp hơn, các Cơ quan Điện lực tỉnh (PEA) và Cơ quan điện lực thành phố (MEA) là những người muađiện chính. Những người mua điện này được giám sát bởi Bộ Năng lượng hoặc Quỹ Làng Thái Lan (Thailand Village Fund) , trong đó quyết định năm ngoái không ban hành thêm hợp đồng mua bán điện nào nữa. Mục đích là để tránh nguy cơ thâm hụt tài chính ngành điện hoặc tăng  hóa đơn tiền điện hộ gia đình. Các dự án điện mặt trời đầu tiên được tài trợ bởi các khoản thu thuế từ nhiên liệu hóa thạch. Với mức giảm của giá dầu, ASEAN cũng giảm trợ cấp nhiên liệu hóa thạch. Vì vậy, không có gì đáng ngạc nhiên khi các kế hoạch phát triển điện lực hiệu chỉnh đưa ra điều kiện mở rộng điện gió và điện mặt trời theo mức chi phí điện sản xuất từ khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG).

Trong một đất nước có GDP tương đối thấp cho mỗi đầu người (US $ 5,977 theo dữ liệu Ngân hàng Thế giới ) thì điều dễ hiểu là chính phủ sẽ cố gắng để tránh sự gia tăng của các hóa đơn điện của hộ gia đình (và chi phí năng lượng của ngành công nghiệp). Giá xã hội hóa đã được giới thiệu bởi các Ủy ban Điều tiết Năng lượng kể từ năm 2011 để cung cấp điện miễn phí cho các hộ nghèo. Ngoài ra, giá điện cho các hộ gia đình tiêu dùng cao 400 kWh /tháng là tương đối thấp ở mức 3,9361 TBH / kWh (9,9 € -ct / kWh).

Đấu thầu cạnh tranh sẽ thay thế FiT và cơ chế bù giá ưu đãi (cho tất cả các công nghệ ngoại trừ điện mặt trời) trong nỗ lực để giữ giá điện thấp, tăng nhanh đội tàu điện với năng lượng tái tạo. Theo hướng này các nhà bỏ thầu thử nghiệm đang chạy theo các dự án sinh khối và khí sinh học ở ba tỉnh miền Nam.

Với một mức tín nhiệm BBB + ổn định tương tự như ở Mexico, Ba Lan hay Tây Ban Nha, chính phủ kỳ vọng các nhà đầu tư quốc tế sẽ được thu hút vào thị trường mới này. Nhật Bản và UAE dự kiến sẽ được đầu tư lớn, trong khi các nhà cung cấp dịch vụ năng lượng châu Âu như Engie đã thành lập các cơ sở đầy đủ ở Thái Lan.

Ngày 15 Tháng 12 năm 2015, Hội đồng Chính sách năng lượng quốc gia công bố mức FiT sau đây:

Chú thích cho các bảng 2 và 3:

[1] Dự án trong khu vực Yala, Pattani và Narathiwat và 4 huyện ở Songkla (Jana, Tepha, Sabayoi y Natawee) được thêm 0.50 THB / kWh (1,4 € -ct / kWh).

[2]  Biểu giá Chương trình Agro-Solar được áp dụng cho các dự án <=5MW, có hệ số công suất  dưới 16%, phải có ít nhất 1 cơ quan nhà nước hoặc hợp tác xã nông nghiệp tham gia đầu tư theo hình thức công tư (PPP). Nếu dự án có hệ số công suất cao hơn thì phần tăng thêm được trả theo giá bán buôn 12 tháng trung bình của EGAT, mà được tính toán lại mỗi bốn tháng.

Ngoài chính sách giá FiT ưu đãi và đấu thầu, "Chính sách đầu tư cho Chiến dịch phát triển bền vững cho các dự án năng lượng tái tạo" cung cấp một số ưu đãi về thuế. Ví dụ, miễn 8 năm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với lợi nhuận sau thuế và giảm 50% trong 5 năm tiếp theo, 8 năm miễn thuế đối với cổ tức, và trợ cấp 25% trên tổng chi phí vốn trong một số trường hợp cụ thể.

Phần kết luận

Cho đến nay chính phủ Thái Lan đã tập trung vào việc thúc đẩy các dự án nhỏ để thu nhận kiến thức. Tuy nhiên, điều này khó có thể cho phép nước này đạt được mục tiêu 25% năng lượng tái tạo vào năm 2021. Tình hình sẽ thay đổi triệt để, đặc biệt là với công suất lắp đặt điện mặt trời. Các nhà sản xuất pin mặt trời đã chuẩn bị cho một sự tăng trưởng thị trường điện mặt trời tại Thái Lan và các nước ASEAN, chiếm tới 68% các hợp đồng của các nhà cung cấp thiết bị điện mặt trời Đức vào năm ngoái.

(Trích nguồn Tạp chí Sun & Wind)